راهنمای جامع لوله گازی

لوله گازی، نوع پرکاربرد و پراهمیتی از انواع لوله است که در سیستم‌های انتقال و توزیع گاز به‌کار می‌رود. این لوله‌ها از متریال مختلفی از جمله فولاد و پلی‌اتیلن تولید می‌شوند و سیستم انتقال گاز از پالایشگاه تا محل توزیع مناطق شهری را تشکیل می‌دهند.

همان‌طور که پیداست، انتخاب درست لوله‌های گازی با توجه به روش تولید، جنس لوله، استانداردها و کاربرد آن در پروژه‌های انتقال اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به لوله گازی، انواع، استانداردها و کاربرد آن خواهیم پرداخت و نکاتی را خواهیم گفت که بهتر است بدانید.

انواع لوله گازی از لحاظ شکل ظاهری

این لوله براساس شکل ظاهری و جنس متریال به‌کار رفته به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. انواع این لوله براساس شکل ظاهری عبارتند از:

لوله درزدار

لوله درزدار گازی متداول‌ترین نوع این لوله است که از خمکاری ورق فولادی برای ساختن‌ فرم استوانه و سپس جوشکاری درز این استوانه تولید می‌شود. از خصوصیات لوله‌های درزدار گازی می‌توان به قیمت مناسب و مقرون‌به‌صرفه، استحکام مناسب و قابلیت تحمل فشارهای متوسط و پایین اشاره کرد که اغلب برای پروژه‌های انتقال گاز استفاده می‌شوند. لوله درزدار گازی به‌ دو دسته درز مستقیم و درز مخفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

لوله‌‌های درز مستقیم : همان‌طور که پیداست خط جوش در این لوله به صورت مستقیم و بدون پیچ قرار می‌گیرد. لوله درز مستقیم در سایزهای مختلفی تولید می‌شود که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند. به‌طور مثال، لوله‌های با قطر بزرگتر در پروژه‌های انتقال گاز از پالایشگاه به ایستگاه‌‌های تقلیل فشار و لوله‌های دارای قطر کوچک‌تر در پروژه‌های انتقال گاز شهری و لوله‌کشی در مقیاس ساختمان‌‌های مسکونی و تجاری به‌کار می‌روند. برای اطلاع از سایر انواع لوله لوله صنعتی را هم مطالعه کنید.

لوله‌‌های درز مخفی: سطح این لوله‌ها کاملا صاف و یکنواخت است و محل درز در این نوع لوله با روش‌هایی مانند رنگ‌آمیزی یا صیقل دادن، پوشش داده می‌شود. لوله‌های درز مخفی شباهت ظاهری زیادی به لوله‌های بدون درز دارند، اما استحکام آن‌ها کمتر است و بیشتر مناسب انتقال گاز از تلمبه‌خانه‌‌ها به مراکز تقسیم هستند.

لوله‌ بدون درز

نوع دوم لوله گازی، لوله‌های بدون درز هستند. این نوع لوله که به آن لوله مانیسمان هم گفته می‌شود، بدون جوشکاری و به‌شکل یکپارچه تولید می‌شود. به همین دلیل، استحکام این لوله بیشتر از لوله‌های درزدار است. بااین‌حال فرآیند پیچیده‌تر تولید، باعث قیمت بیشتر این لوله می‌شود. از این لوله بیشتر برای پروژه‌هایی استفاده می‌کنند که در آن نیاز به استحکام و مقاومت فشاری بیشتری باشد.

همچنین، برای انتقال گازهای پرفشار به‌خصوص در مسافت‌های طولانی‌تر و محیط‌های خورنده، از لوله‌های ضخیم‌تر یا اصطلاحا لوله‌های گوشت‌دار استفاده می‌کنند. البته باید توجه داشته باشید که استفاده از لوله گوشت‌دار به‌دلیل هزینه بالا بسیار محدود و برای پروژه‌های خاص است.

انواع لوله گازی از نظر متریال و جنس

لوله‌های گازی براساس متریال هم به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. باید توجه داشت که ویژگی‌های لوله گازی براساس همین متریال اولیه متفاوت است. انتخاب نوع لوله بسته به نیازهای پروژه انجام می‌شود و تاثیر زیادی بر هزینه‌های پروژه، عملکرد و ایمنی مناسب آن دارد. انواع لوله براساس جنس عبارتند از:

لوله فولادی

لوله فولادی گازی یکی از پرکاربردترین انواع لوله در پروژه‌های گازرسانی است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این لوله که باعث استفاده گسترده آن می‌شود، می‌توان به تحمل فشار بالا، مقاومت مطلوب در برابر ضربه، مقاومت در برابر شکست و سایش و قابلیت جوشکاری بسیار خوب اشاره کرد.

به‌همین دلیل است که از لوله فولادی در خطوط اصلی انتقال گاز، شبکه‌‌های اصلی توزیع، ایستگاه‌های تقلیل فشار و همین‌طور تاسیسات صنعتی استفاده می‌شود. لوله گازی فولادی در برابر رطوبت و مواد خورنده آسیب‌پذیر است و نیاز به پوشش‌های محافظ دارد. اگر به اطلاعات بیشتری درباره انواع ورق فولادی نیاز دارید، ورق گالوانیزه را بخوانید.

لوله پلی‌اتیلن

لوله گازی پلی‌اتیلن هم خصوصیات خوبی مانند مقاومت بسیار خوب در برابر رطوبت، زنگ‌زدگی و خوردگی، مقاومت در برابر تغییرات دما، وزن سبک، نصب آسان، استحکام و دوام بالایی دارد. این لوله به‌صورت گسترده‌ای در شبکه‌های توزیع گاز شهری به‌کار می‌رود. از لوله‌های گازی پلی‌اتیلن درپروژه‌های خطوط لوله کم‌فشار، لوله‌کشی داخلی ساختمان‌ها و لوله‌کشی زیرزمینی هم استفاده می‌شود. برای اطلاعات بیشتر درباره ورق‌ها، ورق سیاه را هم مطالعه کنید.

لوله چدنی

استفاده از لوله گازی چدنی به‌دلیل وزن زیاد، حمل‌ونقل و نصب دشوار و هزینه‌های بالا بسیار محدود است. بااین‌حال، این لوله‌ها خصوصیاتی مانند استحکام مناسب، مقاومت بسیار خوب در برابر خوردگی را دارا هستند. از این لوله برای پروژه‌های گازرسانی، به‌خصوص در مناطق دارای رطوبت بالا و شرایط خورنده به‌صورت محدود استفاده می‌شود. به‌طور کلی، استفاده از این لوله محدود و برای پروژه‌هایی مناسب است که در آن استحکام و دوام بالا اولویت دارند. برای اطلاع از سایر مقاطع، نبشی و ناودانی را بخوانید.

لوله مسی

نوع دیگر لوله گازی، لوله‌های گازی مسی است که طول عمر بالایی دارد و از خصوصیات آن باید به رسانایی حرارتی، مقاومت مطلوب در برابر خوردگی و هزینه تعمیر و نگهداری پایین اشاره کرد. لوله مسی انعطاف‌پذیری و قابلیت شکل‌دهی بسیار خوبی دارد و از لحاظ ظاهر بسیار زیباست. به‌همین دلیل از این نوع لوله برای پروژه‌هایی مانند لوله‌کشی گاز داخل ساختمان‌ها استفاده می‌کنند. با این‌حال، به‌دلیل هزینه بالای استفاده از لوله مسی کاربرد آن به موارد خاصی محدود می‌شود.

لوله کامپوزیت

آخرین نوع از لوله گازی که در این مقاله معرفی می‌کنیم، لوله‌ کامپوزیت است که آن را از ترکیب متریال مختلفی مانند رزین اپوکسی، کربن و الیاف شیشه تولید می‌کنند. این لوله به‌دلیل خصوصیات مطلوبی مانند استحکام بالا، مقاومت بسیار خوب در برابر خوردگی، وزن مناسب، قابلیت شکل‌پذیری و دوام بالا بسیار پرکاربرد است.

از لوله کامپوزیت در پروژه‌های مختلف شبکه‌های توزیع گاز، خطوط لوله کم فشار، گازرسانی داخلی ساختمان‌ها و همین‌طور خطوط لوله زیرزمینی استفاده می‌کنند. با این‌حال در مورد این نوع لوله معایبی مانند آسیب‌پذیری در دماهای بالا، آسیب‌پذیری در برابر ضربه، قابلیت جوشکاری پایین، انبساط و انقباض حرارتی و هزینه بالاتر را نیز باید در نظر داشت.

فرآیند تولید لوله گازی

فرآیند تولید لوله گاز شامل چندین مرحله است که باید با نهایت دقت و رعایت استانداردها انجام شوند و عبارتند از:

در مرحله اول فولاد و سایر آلیاژهای مورد نیاز برای تولید لوله گازی انتخاب می‌شوند. ملاک انتخاب این مواد همان‌طور که گفتیم مقاومت مطلوب در برابر دما و فشار بالا در کنار دوام بالا و مقاوم در برابر خوردگی است.
در مرحله بعد، مواد اولیه، ذوب شده و وارد مرحله ریخته‌گری می‌شوند تا به شکل و اندازه دلخواه درآیند.
مرحله سوم برای رد کردن فولاد ریخته‌گری از غلتک‌های مخصوص و تبدیل آن به شکل استوانه است. این فرآیند برای اطمینان از خصوصیات لوله مانند یکنواختی، قطر ثابت و ضخامت دیوار انجام می‌شود.
پس از اتمام فرآیند نورد در مرحله قبلی، لوله‌های مورد نظر به‌هم جوش داده می‌شوند. این جوشکاری شامل مراحل ذوب دو یا چند قطعه فلزی با استفاده از گرما و فشار است و باعث می‌شود از استحکام و دوام اتصال قطعات مطمئن باشید. مرحله جوشکاری نیازمند مهارت، تجربه، تخصص و کنترل کیفیت دقیق در تمام مراحل است.
در این مرحله لوله‌ها از نظر استانداردهای کیفی، ظاهر، استحکام و… بررسی می‌شوند، تا بهترین کیفیت را ارائه دهند. این فرآیند بازرسی بیشتر برای رسیدن به یکنواختی، سازگاری و انطباق با استانداردهای ضروری صنعت است.
پس از مرحله بازرسی و کنترل کیفیت، لوله‌ها را با یک لایه ضد زنگ وضد خوردگی پوشش می‌دهند تا در برابر محیط‌های گوناگون محافظت شوند. این پوشش هم براساس محیطی که لوله قرار است در آن قرار گیرد، متفاوت و شامل اپوکسی، پلی اورتان یا پلی اتیلن و… است.
در این مرحله لوله بسته‌بندی و به مشتری ارسال می‌شود. این لوله‌ها در محل مورد نظر نصب شده و برای حمل گاز و سایر سیالات استفاده می‌شوند. بنابراین فرآیند تولید لوله گاز شامل چند مرحله بسیار مهم انتخاب مواد، شکل‌دهی، جوشکاری و آزمایش و کنترل کیفیت است.

کاربردهای لوله گازی

لوله گازی یکی از انواع لوله صنعتی است که برای انتقال گاز مایع استفاده می‌شود. از این لوله در صنایع مختلف بزرگ و کوچک و در مکان‌های مختلفی استفاده می‌کنند، از جمله:

سامانه‌های‌ هیدرولیک و هوای فشرده
سوله‌های صنعتی
کارخانه‌های کوچک و بزرگ
پالایشگاه‌های نفتی و کارخانه‌های پتروشیمی
نیروگاه‌های تولید الکتریسیته
سازه‌هایی که نیاز به تاسیسات گازی دارند.

استانداردهای لوله گازی

برای ایمنی، عملکرد مطلوب و طول عمر مناسب لوله‌های گازی، استانداردهای گوناگونی تدوین شده که رعایت آن ضروری است. این استانداردها موارد مختلفی مانند ابعاد، وزن، خواص مکانیکی و جنس متریال اولیه را در بر می‌گیرند.

• میلگرد پولیش
• ورق آلیاژی